Jampaling

Maandagmorgen vertrokken we om 8 uur uit Pokhara om naar het Tibetaans vluchtelingenkamp Jampaling te rijden, een reis van een uur.
Terwijl we de stad uit rijden zien we aan onze linkerkant en achter ons de witte toppen van een aantal van de hoogste Himalaya bergen afsteken tegen de strak blauwe lucht. Het is helder en het zicht op de Annapurna Himal is overweldigend. Onze chauffeur, een vriendelijke goed Engels sprekende man van 36, vertelt ons hem te zeggen wanneer wij iets willen fotograferen en dat willen we natuurlijk terstond. Toen we in Sarangkot in alle vroegte boven op een berg de zonsopkomst boven de Himalaya gingen bekijken, was het erg bewolkt en nevelig. En nu zien we opeens iets wat we nog niet eerder hebben gezien. Wat een prachtig schouwspel, de besneeuwde toppen waarbij het terugkaatsende licht en de stand van de opkomende zon de sneeuw steeds van kleur laat veranderen. We lopen een zijpaadje in om de elektriciteitsdraden achter ons te laten en zonder obstakels opnames te kunnen maken. Direct worden we nieuwsgierig bekeken.

We zitten in een nieuw ogende auto, zes jaar oud zegt de chauffeur, maar als je dichterbij kijkt zie je deze jaren toch wel! Als we al eens spreken over tropenjaren, geldt dat zéker voor auto´s hier.
We krijgen na deze eerste stop meteen een fles water, de airco hoeft van ons niet aan, de open ramen geven voldoende frisse lucht. Wel moet je deze af en toe dichtdraaien als je achter rook- en roetwolken uitslaande bussen en vrachtwagens of door gigantische stofwolken rijdt. Soms zelfs zie je geen hand voor ogen! En dan mag je blij en dankbaar zijn dat er niet een tegenligger juist dán op jouw weghelft de bocht om komt! En dat dan met vaak alleen maar een middenstrook waar iedereen over wil rijden en een diep ravijn aan één kant!

Na een uurtje komen we in Jampaling, het Tibetaanse vluchtelingenkamp, aan. Vanaf de doorgaande, verharde weg, valt al meteen op dat de weg naar het kamp alleen maar bestaat uit gaten en keien. Het lijkt wel alsof er alle moeite is gedaan om het kamp zo moeilijk mogelijk bereikbaar te maken! Ligt de gemiddelde snelheid op de verharde wegen in Nepal op 40 km., hier nog maar 3 km. per uur, maar gelukkig hebben we dat uur niet meer nodig.
Bij ons gastgezin aangekomen krijgen we meteen zwarte thee in kopjes van AH! Ze weten intussen al dat toeristen en zéker Nederlanders niet van thee met melk houden, dus géén Nepalese of Tibetaanse thee.
Bij de ingangspoort stond overigens ‘TASMI DELIK’ (welkom)!
Onze gids, en tevens bedenker-eigenaar van The Tibetan Encounter, Thupten Gyatso , is er nog niet. Zijn programma begint normaal rond 13 uur en duurt een halve dag, eventueel met één overnachting erbij. Wij hebben gekozen voor twee overnachtingen.
In onze kamer staan drie bedden, we kiezen er beide één en voelen al meteen de harde bodem zonder matras! Dat wordt twee nachten afzien! We krijgen zes dikke dekens erbij en als we zeggen deze niet nodig te hebben kijkt men ons verbaasd aan. Als ik de volgende morgen in T-shirtje buiten sta kijken ze nog verbaasder! Een ochtendtemperatuur van tussen 15 en 20 graden wordt hier al als koud ervaren!
Christien bereidt zich weer voor op haar Marokko-methode, het toilet ligt hier een eindje van het huis vandaan. Jammer genoeg ligt onze homestay aan het eind van een leiding, er komt nauwelijks water uit de kraan, die overigens ook buiten is. Elk huis hier heeft een wasplaats buiten, waar dan ook een bakje aan de muur hangt met heel veel tandenborstels. Water uit een emmer dus, maar wel fris en lekker koud.
De beide ouders in dit gezin gaan toevallig vandaag voor drie maanden naar Zuid India om een broer te helpen met zijn zaak. De twee kinderen blijven gewoon thuis en worden al die tijd verzorgd door hun opa, Thupten’s vader, een man van 76, erg vriendelijk en behulpzaam. Hij loopt in een hoek van zestig graden en heeft veel last van zijn rug. Hij loopt al twintig jaar zo!
Hij mag nu dus ook ons verzorgen, hij doet dit samen met zijn buurvrouw die voor de maaltijden zorgt. Twee schatten van mensen! Opa loopt diverse keren op en neer naar zijn eigen huisje om water te halen en de emmers hier bij te vullen. Gek genoeg heeft hij bij dit soort werkzaamheden géén last van zijn rug.

Meteen na de lunch (dahl met rijst en spinazie) gaan we met onze gids door het vluchtelingenkamp lopen. Hij neemt vaker een kortere weg, die voor ons niet áltijd makkelijker leek, veel hobbels, gaten en keien! Het hele kamp ligt er vol mee, niet alleen de paden. Ooit hadden de vluchtelingen een mooi stuk grond, maar in 1975 werd hun dit door de Nepalese regering afgenomen waarna ze het slechtste stuk kregen in deze omgeving. Thupten vertelt aan een stuk door over de geschiedenis van dit kamp en waarom deze mensen Tibet en Mustang hebben moeten verlaten.

De informatie die we steeds in onze verslagen verwerken krijgen we door veel te praten onderweg en met mensen die we op straat ontmoeten. Zélfs de mensen die geen Engels kennen, kunnen ons toch heel veel leren en duidelijk maken. In China moesten we trouwens ook vaak met handen en voeten praten!

In dit kamp worden veel technische snufjes gebruikt, waar we in Nederland trots op zouden mogen zijn: biogas, zonnepanelen, water koken in een paraboolkoker enz. In grotere keukens wordt zelfs het zonlicht opgevangen in een parabool en gericht op een plaat in de buitenmuur die dan in de keuken het water opwarmt, zélfs tot het kookpunt!

Tijdens de wandeling bezoeken we de kleuterschool, de basisschool, het bejaardenhuis, de kliniek en een klooster en overal worden we hartelijk ontvangen en belangstellend aangekeken. In het bejaardenhuis krijgen we Tibetaanse boterthee: een mengsel van véél melk, weinig thee, zout en boter! In Tibet gebruikt men boterthee vanwege zijn voedende en verwarmende karakter. Bovendien bevordert het de spijsvertering, maar daar hebben wij hier geen last van, integendeel soms!
Even later zegt onze gids, terwijl we langs de rivier lopen, dat Tibetanen overledenen niet verbranden omdat er in Tibet bijna geen hout is. In Tibet worden de lichamen in stukken gehakt en dienen dan als voedsel voor vogels en andere dieren. De achterblijvende botten worden dan onder stenen begraven. Dit ritueel zagen we overigens ook in India bij de Parsi’s.
Tegenwoordig worden de lichamen, althans in Nepal, wél gecremeerd.

Na een rustige nacht, wel veel pijn aan schouders en heupen, staan we om 6 uur op en beginnen na een kopje zwarte thee aan een ochtendwandeling door de omgeving. Afdalend naar de rivier zien we prachtige rijstvelden, niet van Tibetanen maar van Nepalezen. Zij hebben de strook vruchtbare grond langs de rivier. We zien hier voor het eerst hoe men met de hand de rijstkorrels uit de halmen slaat, gewoon op de grond. Nadat ze hiermee klaar zijn, worden de halmen nog een keer op een hoop gegooid, waarna men er een aantal aan elkaar gebonden koeien of buffels overheen laat lopen om de laatste korrels rijst er ook nog uit te stampen!
Over de rivier veel hangbruggen, waarbij je in het midden het gevoel krijgt meegezogen te worden in de diepte.
We komen al snel in een klein armoedig Nepalees dorpje waar we ‘sel’ eten, een donut-achtig gerecht, gemaakt van rijstmeel en gebakken in olie, weinig smaak maar het vult de nuchtere maag. Nepalezen en Tibetanen beginnen overigens de ochtend met hun thee en ontbijten pas later.
Als we weer terugkomen in onze homestay staat het ontbijt al klaar: Tibetaans brood met honing of jam en natuurlijk weer zwarte thee.
Na het ontbijt mogen we nog even uitrusten van de ochtendwandeling waarna we beginnen aan het ochtendprogramma: opnieuw een wandeling, deze keer tegen de helling omhoog naar een Hindu-tempel waar geiten geofferd worden aan een vis! Vonden we de wandeling naar Ramkot al een kuitenbijter, deze voelde aan als de zoveelste marathon die we hier gelopen hebben!
Opnieuw een Nepalees dorp, Patan, waar we alle aandacht krijgen, er komen hier nooit toeristen, vervolgens weer prachtige rijstvelden. En langzaam gaat de weg omhoog naar de Dhorbaradhi tempel, de benen voelen steeds zwaarder, lopen vol met melkzuur, terwijl we geen melk in de thee hadden! Er schijnt geen einde aan te komen!
Na een uur klauteren zien we eindelijk de tempel, niet vóór ons, nee bóven ons en ook nog minstens 1000 trappen! En overal zien we mensen met geiten aan een lijntje, die waarschijnlijk al een vermoeden hebben wat hun te wachten staat. Sommige leggen zich gewoon neer en zijn niet meer omhoog te krijgen. Het laatste stukje naar hun eind, worden ze dan toch maar ‘liefdevol’ gedragen!

Wat er zich in de tempel afspeelt hebben we niet op foto vastgelegd, wat hier gebeurt is erg dieronvriendelijk en erg bloederig. In de beschrijving ervan beperk ik me tot het volgende: het hoofd wordt geofferd aan vissen en de rest van de geit mag men weer meenemen om te eten. Onze gids kon dit niet aanzien, Boeddhisten offeren geen dieren, ze eten ook zelden vlees. Af en toe komt het water in deze vispoel een flink stuk omhoog, zakt dan weer en spoelt zo het bloederige water weer schoon. Dat schijnt een bijzonder en magisch moment te zijn, maar het heeft zich al twee jaar niet meer voorgedaan. Tóch blijven de mensen komen voor dát moment!

Terwijl we terug lopen steeds weer die belangstellende blikken, vrouwen die Christien mooi vinden, ze heeft het nog nooit zo vaak gehoord! Maar toen ze mij zagen……!
De afdaling is uiteraard een stuk makkelijker en sneller dan de klim en we zijn rond de middag weer terug voor de lunch: dahl met rijst en Tibetaans brood en uiteraard weer zwarte thee.

Na een middagdutje van een uur hebben we in het kamp gesprekken gehad met achtereenvolgens een oud-gorillastrijder, een verhalen-verteller, een monnik en een dokter, waarbij we de eerste twee het interessantste vonden. Wat kunnen die oud-strijders vertellen, wat een geheugen nog op die leeftijd! De 82-jarige verteller/oud-strijder heeft sinds zijn 18de zijn familie niet meer gezien en heeft ook nooit meer toestemming gekregen hen te bezoeken. Ooit heeft hij nog een nicht ontmoet in Dharamsala omdat iemand was opgevallen dat zij dezelfde, weinig voorkomende achternaam had als hij. Ze hadden elkaar nog nooit gezien!
En overal wol spinnende mensen op hun erf die graag, in hun eigen taal uiteraard, vertellen. Ook opa doet dit tussendoor. En ook al levert het maar weinig op, de mensen zien er gelukkig uit met hun dagtaak. Behalve werken in hun moestuintje en wol spinnen is er nauwelijks iets anders te doen. Ze dromen nog altijd van hun Tibet!

Wij hebben niet gedroomd de tweede nacht, ik heb de dekens gebruikt om de pijn te verzachten. ´s Morgens, nu met een trui aan, weer een lekker ontbijtje, deze keer pannenkoeken met fruit en honing erin. De chauffeur die ons naar Kathmandu brengt staat al klaar om aan de rit van minstens vijf uur te beginnen, 200 km. Het is dezelfde die ons hierheen bracht. Hij doet niets anders dan toeristen door het hele land rijden, hij belt steeds tussendoor voor nieuwe opdrachten nadat hij ons weer veilig heeft afgeleverd.
Het afscheid is hartverwarmend, we krijgen sjaaltjes omgehangen en de vrouw loopt nog snel even naar haar eigen huisje om armbandjes en nog een sjaal te halen. Ze dankt ons in het Tibetaans, we begrijpen wat ze bedoelt!
Het planten van twee bomen was helaas niet mogelijk, omdat de verantwoordelijke hiervoor op een half uur gaans van het kamp was! En ja, óók hier zijn de taken en verantwoordelijkheden stipt verdeeld, iedereen draagt zijn steentje bij. Een gezondere wereld is alleen maar mogelijk door het planten van veel bomen, aldus de Dalai Lama.

Opvallend is dat het straatbeeld overal steeds meer bepaald wordt door de aanwezigheid van veel politie en het leger. In Pokhara nog onbewapend maar wel in indrukwekkende getale, hier in Kathmundu zwaar bewapend patrouillerend door de stad. De verkiezingen komen er aan! Oók de UN-auto´s laten zich weer veelvuldig zien!

Deze twee dagen hebben ons veel geleerd over het harde leven van de Tibetaanse vluchtelingen in de kampen, die door de wereld in de steek gelaten zijn. China heeft Tibet met harde hand in bezit genomen, mensenrechten zijn hier enorm geschonden.
Maar doordat politieke verhoudingen in diezelfde wereld steeds weer veranderen, worden vluchtelingen vaak gebruikt als speelbal of als ruilmiddel, ze zijn altijd de Zwarte Piet.

En dan maken Nederland en de UN zich druk om de kleur van die Zwarte Piet! Hun auto's zijn hier overigens wit!